złamywanie – jedno- lub wielokrotne składanie arkusza papieru, czystego lub zadrukowanego, na pół (najczęściej) lub w dowolnych innych proporcjach, na różne sposoby (w różnych kierunkach), w celu osiągnięcia docelowego formatu i liczby stron składki, np. trzykrotne złożenie na pół arkusza daje składkę szesnastostronicową. Każde miejsce zaginania arkusza to falc (złam) i po złożeniu tworzy nową krawędź. Złamywania można dokonywać ręcznie, za pomocą kości introligatoskiej, lub maszynowo. Maszyna do falcerka czyli złamywarka. Złamywanie powinno się wykonywać wzdłuż włókien papieru, zmniejsza to ryzyko ich pękania oraz uszkodzenia farby w miejscach zagięcia. Uprzednie przegniecenie arkusza (bigowanie), pozwala na zmniejszenie możliwość uszkodzenia włókien papieru, tyczy się to w szczególności papierów gramaturze n > 150g
Rodzaje złamywania
Złamywanie równoległe – każdy złam jest równoległy do poprzedniego.
Złamywanie obwolutowe – dwa złamy, oddalone od siebie o podwójną szerokość powiększoną o grubość egzemplarza, do którego wytwarzana jest obwoluta.
Złamywanie harmonijkowe – rodzaj złamywania, w którym złamy występują naprzemiennie po innej stronie arkusza.
Złamywanie obejmujące – złamy są wykonywane po tej jednej stronie arkusza, każdy następny w takiej odległości by mógł objąć poprzednią złamaną część arkusza.
Złamywanie prostopadłe – złamy są wobec siebie prostopadłe – przecinają się pod kątem 90 stopni.
Złamywanie mieszane (kombinowane) – rodzaj złamywania, w którym występuje złamywanie równoległe i prostopadłe.
Złamywanie z naddatkiem – ostatni złam dzieli arkusz na dwie nierówne części.
W maszynach drukarskich, w których realizowany jest druk ze wstęgi papieru z roli, na końcu ciągu produkcyjnego ustawiony jest złamywak (tzw. falcaparat), którego rolą jest odcinanie fragmentów zadrukowanej wstęgi i takie ich składanie oraz klejenie lub szycie (w zależności od wyposażenia agregatów), aby w efekcie otrzymać gotową składkę.
Złamywak offsetowej maszyny drukarskiej. Po prawej u góry widać zadrukowane wstęgi papieru
(jest ich siedem, z czego widać 6), które są ze sobą łączone, łamane na pół, a na bębnie widocznym u dołu łamane raz jeszcze i odcinane.